(वेल्स आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव.) _वेल्स आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव हा वेल्समध्ये दरवर्षी आयोजित केला जाणारा एक महत्त्वाचा चित्रपट महोत्सव आहे. या महोत्सवांचे उद्दिष्ट जागतिक पातळीवरील चित्रपट निर्मात्यांना एकत्र आणणे व त्यांचे कार्य सादर करण्यासाठी एक व्यासपीठ उपलब्ध करून देणे आहे. विविध श्रेणींमध्ये चित्रपट सादर केले जातात, जसे की लघुपट, माहितीपट, फिचर फिल्म्स इत्यादी. श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजींचा प्रस्तुत महत्त्वपूर्ण लेख अभ्यासा.... संपादक._ या महोत्सवात आंतरराष्ट्रीय चित्रपट निर्माते, अभिनेते, तंत्रज्ञ आणि प्रेक्षक एकत्र येतात, ज्यातून कला आणि सर्जनशीलतेचे आदानप्रदान घडते. वेल्स आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव हा केवळ चित्रपट प्रदर्शनापुरता मर्यादित नाही, तर चित्रपट क्षेत्रातील नवोदित कलाकारांना मार्गदर्शन करण्यासाठी कार्यशाळा आणि चर्चासत्रांचे आयोजन देखील केले जाते. दि.१९ सप्टेंबरच्या वेल्समधील चित्रपटसृष्टीला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळख मिळवून देण्यास आणि सर्जनशील व्यक्तींना त्यांच्या कलाकृती सादर करण्यासाठी एक मंच उपलब्ध करून देण्याचे कार्य हा महोत्सव करतो. जगात वेगवेगळ्या ठिकाणी होणाऱ्या अशा चित्रपट महोत्सवांची यादी: टोरॅंटो आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, हेलसिंकी आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, व्हेनिस आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, बर्लिन आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, माय मुंबई आंतरराष्ट्रीय लघुपट महोत्सव, कार्लोव्हाय वेरी चित्रपट महोत्सव, कान्स चित्रपट महोत्सव, सनडान्स चित्रपट महोत्सव, एएफाय लॅटीन अमे‍रीकन चित्रपट महोत्सव, इस्तंबुल चित्रपट महोत्सव, जेरुसलेम चित्रपट महोत्सव, लंडन चित्रपट महोत्सव, अंकारा आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, मॉंट्रीयाल चित्रपट महोत्सव, ट्युरीन चित्रपट महोत्सव, आउटफेस्ट चित्रपट महोत्सव, रोम चित्रपट महोत्सव, एडिनबर्ग आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, सॅन फ्रांसिस्को चित्रपट महोत्सव, मिलानो चित्रपट महोत्सव, वॉरसॉ चित्रपट महोत्सव, सॅन लुईस सिने आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, टायटॅनिक आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, सिनेमनिला आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, न्युयॉर्क लेसबियन एन्ड गे चित्रपट महोत्सव, दरबान चित्रपट महोत्सव, दुबई आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, बेवर्ली हिल्स चित्रपट महोत्सव, पूसान आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, रोम आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, झ्युरिक आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, सावोपावलो आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, सिडनी चित्रपट महोत्सव, मॉस्को आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, पिल्सन चित्रपट महोत्सव, इलिन आंतरराष्ट्रीय मुलांच्या चित्रपटांचा महोत्सव, शिकागो चित्रपट महोत्सव
तेहरान चित्रपट महोत्सव, बँकॉक चित्रपट महोत्सव, ह्युस्टन आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, ऱ्होडे आयलंड आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, टावरोमिना आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, ड्युरेस आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, साराजेवो चित्रपट महोत्सव, प्यूला चित्रपट महोत्सव, सिनेवेगास चित्रपट महोत्सव, रेनडान्स चित्रपट महोत्सव, वूडस्टॉक चित्रपट महोत्सव, रोटरडॅम आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, पाम स्प्रिंग्ज आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, अथेन्स चित्रपट महोत्सव, टोक्यो आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, गोल्डन रोस्टर एन्ड हंन्ड्रेड फ्लॉवर्स चित्रपट महोत्सव, मिल बॅले चित्रपट महोत्सव, माय मुंबई लघुपट महोत्सव इत्यादी इत्यादी.
भारतीय आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव- इफ्फी हा आशियातील जुना आणि भारतामधील सर्वात मोठा आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव म्हणून गणला जातो. या चित्रपट महोत्सवाची सुरुवात इ.स.१९५२ पासून झालेली आहे. जगभरातली वेगवेगळ्या भाषेतील सर्वोत्कृष्ट चित्रपट कला सादर करण्यासाठी व चित्रपटाना सामायिक मंच पुरवण्याचा या चित्रपट महोत्सवांचा उद्देश आहे. सामाजिक व सांस्कृतिक वैशिष्ट्याच्या संदर्भातून विविध देशातली वेगवेगळ्या भाषेतील चित्रपट संस्कृती जाणून त्यासाठी योगदान देण्यासाठी व जगभरातल्या लोकांमध्ये मैत्री आणि सहकार्याला प्रोत्साहन देण्यासाठी चित्रपट महोत्सवांचे आयोजन केले जाते. माहिती व प्रसारण मंत्रालय, भारत अंतर्गत चित्रपट महोत्सव संचालनालय आणि गोवा सरकार यांच्या संयुक्त विद्यमाने महोत्सव आयोजित केले जातात.
पहिला इफ्फीची पहिली आवृत्ती भारत सरकारच्या फिल्म्स डिव्हिजनने भारताच्या पहिल्या पंतप्रधानांच्या संरक्षणासह आयोजित केली होती. दि.२४ जानेवारी ते १ फेब्रुवारी १९५२ या कालावधीत मुंबईमध्ये आयोजित करण्यात आलेला हा महोत्सव नंतर मद्रास, दिल्ली, कलकत्ता आणि त्रिवेंद्रम येथे नेण्यात आला. एकूण ४० फीचर्स आणि १०० शॉर्ट फिल्म्स होत्या. दिल्लीत इफ्फीचे उद्घाटन दि.२१ फेब्रुवारी १९५२ रोजी पंतप्रधान पं.जवाहरलाल नेहरू यांच्या हस्ते झाले. पहिली आवृत्ती गैर-स्पर्धात्मक होती आणि त्यात युनायटेड स्टेट्ससह २३ देशांनी वैशिष्ट्यपूर्ण चित्रपट आणि लघुपटांचा सहभाग घेतला होता. महोत्सवासाठी आवारा-हिंदी पाठला भैरवी-तेलुगु, अमर भूपाली-मराठी आणि बाबला-बंगाली या भारतीय प्रवेशिका होत्या. आशिया खंडात कुठेही आयोजित केलेला हा पहिला आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव होता. सायकल चोर, मिलानमधील मिरॅकल आणि इटलीचे रोम, ओपन सिटी हे या महोत्सवादरम्यानचे उल्लेखनीय जागतिक चित्र होते. युकिवारीसू-जपान, द डान्सिंग फ्लीस-यूके, द रिव्हर-यूएस आणि द फॉल ऑफ बर्लिन यूएसएसआर यांचीही वर्णी लागली होती. हे पहिल्यांदाच होते की भारतीय चित्रपट उद्योगाला युद्धोत्तर काळातील उत्कृष्ट चित्रपटांची विस्तृत श्रेणी समोर आली. जानेवारी १९६५मध्ये तिसऱ्या आवृत्तीपासून इफ्फी स्पर्धात्मक बनली. त्यानंतर ते केरळची राजधानी त्रिवेंद्रम येथे गेले. सन१९७५मध्ये चित्रपटोत्सव, गैर-स्पर्धात्मक आणि पर्यायी वर्षांत इतर चित्रपट निर्मिती शहरांमध्ये आयोजित करण्यात आला. पुढे चित्रपटोत्सव इफ्फीमध्ये विलीन करण्यात आले. सन२००४मध्ये इफ्फी त्रिवेंद्रम येथून गोव्यात हलवण्यात आले. तेव्हापासून इफ्फी हा वार्षिक कार्यक्रम आणि स्पर्धात्मक आहे. सन १९६१मध्ये झालेल्या दुसऱ्या महोत्सवाचे ठिकाण नवी दिल्ली हे होते. महोत्सवाच्या तिसऱ्या आवृत्तीचे अध्यक्ष सत्यजित रे होते. प्रथमच हा महोत्सव स्पर्धात्मक झाला आणि पॅरिस-आधारित फेडरेशन इंटरनॅशनल डी प्रोड्यूसर्स डी फिल्म्सने त्याला ‘अ’ श्रेणी दिली. या ओळखीमुळे भारतातील महोत्सव कान्स, बर्लिन, व्हेनिस, कार्लोवी व्हॅरी, वेल्स आणि मॉस्को आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवांच्या बरोबरीने आला.
या मान्यतेनंतर भारताने सन १९७५मध्ये पाचव्या उत्सवात कायमस्वरूपी चिन्ह स्वीकारले. यामध्ये “वसुधैव कुटुंबकम!” -संपूर्ण जग हे एक कुटुंब आहे. या सणाचे कायमस्वरूपी बोधवाक्य असलेले भारताचे राष्ट्रीय पक्षी मोराचे प्रतिनिधित्व आहे. त्याच वर्षी इफ्फी बरोबर पर्यायाने एक गैर-स्पर्धात्मक चित्रपट महोत्सव-फिल्मोत्सव आयोजित करण्याचा निर्णय घेण्यात आला. भारतातील प्रमुख चित्रपट निर्मिती केंद्रांवर चित्रपटोत्सवाचे आयोजन करण्यात आले होते, तर इफ्फी फक्त नवी दिल्ली येथे आयोजित करण्यात आला होता.
सर्व सणांसाठी एकच ठिकाण असल्याने चौथा आणि पाचवा उत्सव अनुक्रमे ५-१८ डिसेंबर १९६९ आणि ३० डिसेंबर १९७४-१२ जानेवारी १९७५ या कालावधीत आयोजित करण्यात आला होता. सहाव्या सणापासून हा कालावधी तसेच उत्सवाच्या तारखा प्रत्येक पर्यायी वर्षी ३-१७ जानेवारी असे निश्चित करण्यात आले. सहावा महोत्सव १९७७मध्ये आयोजित करण्यात आला आणि प्रथमच सर्वोत्कृष्ट अभिनेता, अभिनेत्री आणि दिग्दर्शकासाठी चांदीचा मोर प्रदान करण्यात आला. आईएमपीईसी द्वारे प्रथमच चित्रपट बाजार देखील उभारण्यात आला. इंडियन पॅनोरमा विभागाची स्थापना या आवृत्तीतून करण्यात आली.
ऑगस्ट १९८८मध्ये माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने घेतलेल्या निर्णयानंतर भविष्यात महोत्सवांच्या आणखी ३ आवृत्त्या अंतरिम अ-स्पर्धी असतील आणि सर्व महोत्सवांना भारतीय आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव- ईफ्फी म्हटले जाईल. “फिल्मोत्सव” आणि इफ्फी ९०-९१-९२ यांनी मिळून महोत्सवांच्या २३ आवृत्त्या तयार केल्या आहेत.
!! वेल्स जागतिक चित्रपट महोत्सव निमित्त सप्ताहभर हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा !!
- संकलन व सुलेखन - श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी. एकता चौक, रामनगर वॉर्ड, गडचिरोली. फक्त व्हॉट्सॲप- ९४२३७१४८८३.
